گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا

گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا

بر اساس مقالات و گزارش های علمی

بر اساس مقالات منتشر شده، گیاهان دارویی و درمان گیاهی پتانسیل خوبی برای تقویت بدن در راستای پیشگیری و درمان بیماری کوید 19 را دارا می باشند. و در این مقاله گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا بر اساس مقالات و گزارش های علمی مورد بررسی قرار گرفته است. کرونا ویروس ها دسته ای از ویروس ها هستند که می توانند طیف وسیعی از بیماری ها، از سرماخوردگی تا نشانگان حاد شدید تنفسی (ARDS) را ایجاد نمایند. تا کنون 7 نوع کرونا ویروس در انسان شناسایی شده است. این نوع ویروس توانایی جهش ژنتیکی و در نتیجه تغییر در بیماری زایی و کسب توانایی های جدید را داراست. اولین نوع خطرناک بیماری ناشی از خانواده این ویروس در سال 2003 در چین به علت تماس با خفاش گزارش شد و (SARS-CoV) نام داشت. دومین نوع خطرناک این ویروس در سال 2012 در شبه جزیره عربستان (MERS-CoV) گزارش شد. نوع سوم این ویروس در دسامبر سال 2019 در ووهان چین کشف شد که به بازار عمده فروشی غذاهای دریایی و به احتمال زیاد خفاش مرتبط گردید. در تاریخ 11 فوریه 2020 سازمان جهانی بهداشت (WHO) نام این ویروس را SARS-Cov-2 و بیماری ناشی از آن را کووید-19 (COVID-19) اعلام نمود. این ویروس جدید می تواند طیفی وسیع از بیماری با شدت های متفائت، از یک بیماری خفیف شامل تب، بدن درد و سرفه های خشک تا یک پنومونی شدید و مرگبار را موجب گردد. اغلب افراد در این بیماری (81%) بدون نیاز به درمان های پزشکی خاصی بهبود پیدا می نمایند، با این وجود 19% افراد در بیمارستان بستری شده (14% بستری شده در بخش و 5% بستری شده در بخش مراقبت های ویژه) و نیاز به درمان بیمارستانی دارند. این بیماری میزان کشندگی متوسط 3.4% دارد و با توجه به سرعت گسترش آن، در صورت عدم درمان، جهان با تعداد زیادی از مرگ و میر مواجهه خواهد شد. درنتیجه تلاش برای تولید داروی آن در تمام جهان آغاز شده و بر اساس مقالات منتشر شده، گیاهان دارویی و درمان گیاهی پتانسیل خوبی برای تقویت بدن در راستای پیشگیری و درمان بیماری کوید 19 را دارا می باشند. متخصصین طب سنتی معتقدند تقویت سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در مقاومت در برابر عفونت جدید ویروس کرونا خواهد داشت. در ایران نیز تاکنون چهار فرآورده طبیعی با اجزای گیاهی برای بهبود علایم کووید ۱۹ در کمیسیون قانونی سازمان غذا و دارو مورد تایید قرار گرفته اند.  این داروها جهت درمان کووید ۱۹ به کار نمی روند اما اثرات موثر و قابل توجهی در بهبود علایم این بیماری دارند. در این مقاله ابتدا ترکیبات موثره موجود در دو فرآورده مورد تایید و گیاهان مرتبط به آن آورده شده و در نهایت گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا که در مقالات علمی دیگر به آنها اشاره شده است ذکر گردیده است. اولین فرآورده گیاهی دارای مجوز تولید موقت از سازمان غذا و دارو، اسپری خوراکی حاوی شش روغن گیاهی است و حاوی ترکیباتی مانند سینه اُل (سینول، سینئول)، منتول، سافرانال، سافران، کروسین، آلفا لینوییک اسید و لینولیک اسید و اولوییک اسید می باشد و به واسطه ی ویژگی های این ترکیبات در بهبود عوارض ریوی ویروس کرونا از جمله تنگی نفس و سرفه موثر است. در ادامه، تیم تحقیقاتی جوشونده گیاهان دارای این اسانس ها را شناسایی نموده و توضیحاتی در خصوص آثار فارماکولوژیکی آنها بیان نموده است.

اکالیپتوس

از گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا می توان به اکالیپتوس اشاره کرد . یکی از اسانس های به کار رفته در این اسپری (سینئول) می باشد از این رو گیاه اکالیپتوس یکی از گیاهان مورد استفاده در این فرآورده است. مهم‌ترین ترکیبات شیمیایی اسانس این گیاه شامل سینول، آلفاپینن، لیمونن، کامفن، میرنتول، پینوکاروون و پاراسایمن است. ترکیب اصلی روغن اکالیپتوس سینئول می باشد. این گیاه خلط آور، ضد عفونی کننده و ضد اسپاسم بوده و از آثار فارماکولوژیکی آن می توان به رفع لارنژیت و التهاب حلق؛ به علت حضور سینئول، اشاره نمود. سینئول یک ترکیب خلط آور است و اثرات میکروب کشی دارد. مقدار مصرف ذکر شده در فاماکوپه گیاهی ایران، 2 میلی لیتر اسانس در 100 میلی لیتر آب می باشد. همچنین مصرف 5 قطره اسانس در یک لیوان آب به صورت غرغره نیز ذکر شده است. اسانس اکالیپتوس در دوزهای بالا مانند بسیاری از اسانس ها، به علت تحریک روده، بسیار سمی است و مصرف خوراکی 4 تا 24 میلی لیتر اسانس به صورت خوراکی باعث مرگ می شود. محلول های روغنی غلیظ آن نباید در فراورده های بینی مورد استفاده قرار گیرد. از این رو احتمال داده می شود شکل مورد استفاده از آن در این اسپری و یا دوز مصرفی آن حتماً مد نظر قرار گرفته است. لازم به ذکر است یک فرآورده دارویی دیگر که پیشتر و به شکل اسپری به بازار عرضه شده است نیز  دارای 0.18  تا  0.25 میلی گرم  سینئول در میلی لیتر بوده و دارای ترکیب: آب تصفیه شده، روغن اکالیپتوس، عصاره آلوئه ورا، عصاره رزماری، نمک دریا، ویتامین C و کپسایسین (ماده موثره فلفل قرمز) بوده است.

نعناع

دومین اسانس به کار رفته در این اسپری عبارت است از منتول. این اسانس در نعنا موجود می باشد. نعناع حاوي حداقل 44 درصد منتول، 5 درصد استر به همراه انواع ترپنوييدها و فلاونوییدها است. این گیاه قابض، آنتی سپتیک (ضدعفونی کننده)، تب بر، ضداسپاسم، ضداستفراغ، ضدنفخ، معرق، اشتهاآور خفيف، ضددرد، ضداسهال و ضدميكروب می باشد. به صورت مفرده 1 تا 2 گرم از این گیاه را به صورت دم کرده می توان استفاه نمود.

زعفران

یکی دیگر از اسانس های موجود در این اسپری سافرانول، سافران و کروسین می باشد که در زعفران یافت می شوند. عمـده تـرين تركيـب ايجـاد كننده رنگ در زعفران كاروتنوييدي به نام كروسـين است. كروسين ها مشتقات گلوكوزيدي كروسـتين می باشند. ســافرانال اسانس فرار زعفران و مسئول بو و عطر آن اسـت. در طب سنتی از زعفران به عنوان شادی افزا، خواب آور، مدر، مسکن و افزایش دهنده قوی باء استفاده می شود و از آثار فارماکولوژیکی ثبت شده برای آن ضد سرطان بودن آن است.

کتان

دانه کتان دارای اسانس های لینولئیک اسید و لینولنیک اسید می باشد و در طب سنتی به عنوان ضد سرفه و ضد التهاب مورد استفاده قرار می گیرد. آثار فارماکولوژیکی ثبت شده برای کتان شامل خاصیت نرم کنندگی موسیلاژ دانه کتان است که در درمان بیماری های تنفسی مفید می باشد. همچنین آقار ضد میکروب و ضد التهاب دانه کتان نیز گزارش شده است. در صورت مصرف به صورت مفرده، 3 تا 10 گرم دانه کامل یا خرد شده در 150 میلی لیتر آب یا آب میوه، 2 تا سه بار در روز می تواند استفاده شود. حداکثر مصرف آن در فارماکوپه 300 گرم می باشد.

گزنه

این گیاه دارای لینولئیک اسید می باشد. در طب سنتی گزنه به عنوان ضد التهاب و مقوی قوه باء مورد مصرف است و در بررسی آثار فارماکولوژیکی آن به دلیل دارا بودن فرولیک اسید، سیناپیک اسید، فیستین و میریستین  و… آثار ضد باکتری و ضد قارچی آن به ثبت رسیده است. در مصرف این گیاه باید نکات مهم و تداخلات دارویی آن را در نظر داشت. دوره درمان با این گیاه حداکثر 1 ماه می باشد. 2 تا 4 گرم گیاه خشک به صورت دم کرده می تواند مورد استفاده قرار گیرد. یکی از اسانس های استفاده شده در این گیاه اولئیک اسید می باشد که از دانه های گیاهی مانند زیتون قابل استخراج می باشد. این اسید بیشتر در محصولات ارایه شده به شکل اسپری نقش امولسیفایر دارد تا مواد آلی به راحتی در مواد آبی پخش گردند. دومین فراورده گیاهی دارای مجوز تولید موقت از سازمان غذا و دارو، شربتی با ترکیب حاوی عصاره آبی میوه ۲ گیاه دارویی است که جهت رفع علائم خستگی و بی اشتهایی در مبتلایان استفاده می شود. با توجه به اینکه هیچ اطلاعاتی در خصوص این شربت، از جمله اجزا و یا حتی تیم تحقیق کننده آن در دسترس نیست، نمی توان اطلاعاتی در مورد آن ارایه نمود. سومین فراورده گیاهی که مصوبه کمیسیون سازمان غذا و دارو را اخذ نموده است و هنوز مجوز موقت برای آن صادر نشده است، شربتی با ترکیبی از گیاهان دارویی بومی ایران است که دارای فعالیت های آنتی اکسیدانی، ضد میکروبی و درمانی هستند. مصرف آن در کاهش مدت زمان بستری در بیمارستان و بهبود هیپوکسی مفید گزارش شده است. گیاهان موجود در این شربت شامل آویشن شیرازی، سیر، گلپر، مرزه، میخک، رازیانه و اپیوم می باشد.

آویشن شیرازی

در طب سنتی از نظر طبیعت گرم و خشک می باشد. از نظر خواص، گرم کننده قوي و مدر، بازکننده گرفتگی هاي روده و پاك کننده سینه است. براي تنگی نفس و تقویت معده، کبد، طحال و کلیه مفید می باشد. این گیاه شامل 45 درصد تیمول، کارواکرول، سیمن، ال پینن، بورندول، لینالول، بورنیل و آستات می باشد روغن تیمول یا تیمن که در ترکیب اسانس گیاه وجود دارد، منشأ اصلی خواص ضدعفونی کنندگی آویشن است. این ترکیب از طریق مخاط جذب شده و از راه ادرار دفع می شود و رنگ ادرار را تیره یا سیاه می سازد. خاصیت ضد میکرب و ضد قارچ و ضد انگل تیمول در طب جدید نیز مورد توجه بوده و آثار فارماکولوژیکی آن به ثبت رسیده است. آشامیدن دم کرده آن با عسل تنگی نفس را رفع می نماید. از جوشانده این گیاه به عنوان ضد سرفه و جهت معالجه سیاه سرفه استفاده می شود. اسانس آن ضدعفونی کننده ای بسیار قوي است. دم کرده 20 گرم از گیاه خشک با یک لیتر آب جوش، براي آرام کردن سرفه، 3 فنجان در روز مفید می باشد. در موارد آسم این دم کرده را با عسل مخلوط کرده و 3 فنجان در روز مصرف می نمایند. برای این منظور 1 تا 4 گرم از گیاه را به صورت دم کرده سه بار در روز می توان استفاده نمود. با توجه به سمّی بودن ماده تیمول، در مصرف و خوردن آن باید مقادیر مصرف و دستورات صادره از متخصص را به دقت رعایت و از زیاده روی در مصرف آن خودداری نمود. سیر سیر حاوی ترکیبات آلی گوگردی و فروکتوزان ها می باشد. ترکیبات گوگردی سیر از اسید آمینه ای به نام آلئین حاصل می گردد. سیر دارای اثرات ضد عفونی کننده و متوقف کننده رشد باکتری ها، ضد ویروس و افزایش دهنده تعداد گلبول های سفید خون می باشد. در طب سنتی در درمان تنگی نفس و سرفه مزمن مورد استفاده قرار می گیرد. در آثار فارماکوژیکی ثبت شده برای آن می توان به خواص آنتی بیوتیک قوی و موثر آن اشاره نمود. اثر ضد ویروسی سیر به واسطه تاثیر مستقیم عصاره سیر بر روی ویروس ها بوده و ارتباطی به عمل تحریک کنندگی سیر بر سیستم ایمنی بدن ندارد. در ایجاد اثرات آنتی بیوتیک سیر، ترکیب آلیسین موثر شناخته شده است. طبق دستورات مندرج در کتب طب سنتی، مخلوط سیر و دانه خردل  براي معالجه آسم نیز  تجویز شده است. میزان مصرف مجاز برای آن از 3 گرم تا حداکثر 150 گرم در روز اعلام شده است.

گلپر

این گیاه در طب سنتی در درمان تنگی نفس مورد استفاده قرار می گیرد. به دلیل عدم ذکر میزان مصرف در فارماکوپه، در صورت عدم مغایرت با نظر متخصص، 3 قاشق چایخوری را در یک لیوان آب به مدت 8 ساعت خیسانده و میل نمایید.

مرزه

از نظر ترکیبات شیمیایی این گیاه شامل حدود 30 درصد کارواکرول است. مرزه از نظر پزشکی در طب سنتی طبیعت نسبتا گرم و خشک داشته و براي سرفه، تنگی نفس و مشکلات تنفسی مفید می باشد. آثار فارماکولوژیکی تیمول و کارواکرول (عمده ترین ترکیب فنلی آن) دارای خواص ضد قارچ، ضد کرم و محرک پوستی بوده و اسید روزمارینیک (ترکیب غیر استروئیدی آن) اثر ضد باکتری دارد. از این گیاه 2 تا 4 گرم به صورت دم کرده می توان استفاده نمود.

میخک

این گیاه ضد آشفتگی، تهوع و محرك و تهییج کننده فعالیت جهاز هاضمه است. خوردن دم کرده آن براي رفع سرفه ی سرد و تر و تنگی نفس مفید می باشد. در آثار فارماکولوژیک میخک آورده شده است که اوژنول آن به علت مهار سنتز پروستاگلاندین اثرات ضد درد و بی حسی موضعی دارد. طریقه مصرف آن 1 تا10 گرم در یک لیتر آب به صورت دم کرده می باشد.

رازیانه

رازیانه به دلیل داراربودن “آنه تول” موجب کاهش یا توقف اسپاسم های دستگاه گوارش و تشدید ترشح شیرابه های گوارشی و در نتیجه بالا رفتن کیفیت هضم می گردد. مجموعه این خصوصیات موجب رفع سوهاضمه یا بی اشتهایی در دوران بیماری کرونا می شود. طریقه مصرف آن به صورت دم کرده به مقدار 2 تا 5 گرم در هر نوبت می باشد.

اپیوم

اپیوم ترکیبی مسکن و بهبود دهنده درد است. خاصیت تسکین درد شربت اپیوم موجب گردیده تا این محلول برای درمان انواع بیماری‌ها از سرماخوردگی تا بیماری‌های پیچیده نظیر ناراحتی قلبی مصرف گردد و به سختی می توان آن را جزو گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا قلمداد کرد و بیشتر جنبه مسکن دارد.

گیاهان ذکر شده در مقالات دیگر

تا کنون مقالات متعددی در خصوص گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا ویروس به چاپ رسیده است که در ادامه نام گیاهان مفید ذکر شده در آنها آورده شده است.

پونه

گیاه دارویی است که از نظر ترکیبات شیمیایی، دارای اسانس روغنی فرار یا روغن مانتول است.  پونه از نظر طبیعت طبق نظر حکماي طب سنتی گرم و خشک است. خواص آن نرم کننده سینه و پاك کردن اخلاط سینه و کنترل سیاه سرفه و رفع سوزش خراش سینه بوده و براي جلوگیري از سکسکه و آشفتگی و دل به همخوردگی مفید می باشد. مقدار مجاز ذکر شده در کتاب معارف گیاهی نوشته میرحیدری، 8 گرم می باشد.

کاسنی

حاوی فلاونوئید و گلیکوزید کومارینی ویژه ای به نام سیکوریئین می باشد. گل کاسنی در طب سنتی به عنوان ملین، افزاینده صفرا مقوی کبد، تب بر و معرق می باشد. طریقه مصرف آن 2 تا 4 گرم به صورت دم کرده یا جوشانده (ملایم) مورد استفاده قرار گیرد.

بادرنجبویه

یک گیاه دارویی ایرانی می باشد که خواص آرام بخشی، ضد اسپاسم، ضد باکتری و ضد ویروس آن در فارماکوپه گیاهی ایران ذکر شده است. 2 گرم از گیاه به صورت دم کرده بعد از ده دقیقه میل نمایید.

گل ختمی

ختمی بيماري هاي تنفسي را برطرف کرده و سرفه هاي خشك را از بين مي برد. براي رفع گلو درد جوشانده گل ختمي را غرغره نمایید. ختمی دارای خواص ضد سرفه، ضد سوزش سینه، ضد ورم معده، ضد تومور و ضد ویروس است. فعالیت ضد باکتریایی، ضد التهابی، جذب پلی ساکاریدها به دیواره های غشایی و کاهش سرفه از خواص دیگر آن است. ختمی دارای اثر نرم کننده و آرام کنندگی است و در رفع تحریکات جلدی و سرفه های شدید استفاده می شود. بیشترین کاربرد ختمی برای درمان مشکلات تنفسی و برونشیت است که این خاصیت منتج از لعاب گیاه می باشد.

شیرین بیان

شیرین بیان در طب گذشته در التیام زخم و تسکین سرفه و تسکین درد و رفع التهاب معده مورد استفاده قرار می گیرد. در آثار فارماکولوژیکی ذکر شده برای شیرین، گلیسیریزین موجود در این گیاه دارای خاصیت ضد ویروسی و ضد التهابی بیان شده است. طریقه مصرف آن 2 تا 4 گرم پودر ریشه در 150 میلی لیتر آب جوش به صورت دم کرده می باشد.

سرخارگل

به عنوان عامل تقویت کننده سیستم ایمنی بدن می تواند در این بیماری مفید باشد.

زنجبیل

می تواند در درمان استفراغ و سوهاضمه ناشی از بیماری کرونا مفید باشد. می توانید این گیاه را 0.25 تا 1 گرم به صورت خوراکی یا دم کرده استفاده نمایید. همچنین در تقویت سیستم ایمنی بدن نیز مفید می باشد.

شوید

به طور سنتی در ایران به عنوان درمان بیماری های دستگاه گوارش و مسکن به ویژه در درد مفاصل مورد استفاده قرار می گیرد.  همچنین اثر ضد اسپاسم بر عضلات صاف دستگاه گوارش دارد. سبب رفع سوهاضمه یا بی اشتهایی دوران بیماری کرونا می شود. مقدار مصرف این گیاه 1 تا 4 گرم به صورت دم کرده است. بر اساس فارماکوپه گیاهی ایران، مصرف زیاد برگ شوید باعث بروز لکه های سیاه بر روی پوست می شود.

گشنیز

گیاهی از خانواده Umbelliferae است. به عنوان ماده طعم دهنده در محصولات غذایی، عطرها و مواد آرایشی استفاده مورد مصرف قرار می گیرد. عمده ترین ترکیب موجود در روغن فرار این گیاه لینالول می باشد. گشنیز به طور سنتی در ایران برای درمان برخی بیماری ها از جمله سوهاضمه، از دست دادن اشتها، تشنج، بی خوابی و اضطراب استفاده می شود. عصاره های برگ و دانه آن دارای آنتی اکسیدان بالایی است. آثار فارماکولوژیک تایید شده آن شامل آثار ضد میکروبی و ضد قارچی است. مقدار مصرف این گیاه به صورت مفرده، در یک دوز درمانی 2 تا 5 گرم به صورت خوراکی می باشد.

زیره

بیش از 200 سال در طب سنتی ایران مورد استفاده می باشد. در درمان سوهاضمه و نفخ مفید بوده و از آثار فارماکولوژیکی آن می توان به خاصیت ضد میکروبی، به خصوص میکروارگانیسم های گرم مثبت و عفونت های میکروبی اندام گوارش، اشاره نمود. سبب رفع سو هاضمه یا بی اشتهایی دوران بیماری کرونا می شود. این گیاه را 3 گرم و به صورت دم کرده می توان استفاده نمود. برای تقویت سیستم ایمنی بدن، متخصین طب سنتی در ایران ترکیب از عسل و زعفران را  توصیه می کنند.  ترکیب عسل- زعفران دارای طبع گرم بوده  و برای بیماران با مزاج سرد که مستعد بیماری کوید  19 هستند لذا این ترکیب نیز از گیاهان دارویی موثر در بهبود کرونا به شمار می رود.

منابع مورد استفاده در این مقاله:

1. World Health Organization: Assessment of the effect of Pine Hydronoplacton Ribonucleic acid (PHR) spray in pulmonary problems of the patients with Covid-19, 2020-04-20.
2. فارماکوپه گیاهی ایران، کمیته تدوین فارماکوپه گیاهی ایران، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، معاونت غذا و دارو.
3. معارف گیاهی، حسین میر حیدر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
4. Beygom siahpoosh, How can Persian Medicine (Traditional Iranian Medicine) Be Effective to Control COVID-19? Trad Integr Med, Vol 5, Issue2, 2020.
5. C.Randeepraj, K.L.Madhuri, Prameela Jogi, Emmanuel Gujju, Akhila Sanaboina, Omkar Bolem, Herbs/Traditional Medicines Used In COVID-19, International Journal of Indigenous Herbs and Drugs, 5(3),2020, 31-36.
6. Rhea Veda Nugraha, Hastono Ridwansyah, Mohammad Ghozali, Astrid Feinisa Khairani and Nur Atik, Traditional Herbal Medicine Candidates as Complementary Treatments for COVID-19: A Review of Their Mechanisms, Pros and Cons, Hindawi ( Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine), Volume 2020, Article ID 2560645, 12 pages.
7. Mehrzadi, Mirzaei, Heydari, Sasani, Bahman, Yaqoobvand & Fallah Huseini, “Efficacy and Safety of a Traditional Herbal Combination in Patients with Type II Diabetes Mellitus: A Randomized Controlled Trial”, JOURNAL OF DIETARY SUPPLEMENTS, DOI: 10.1080/19390211.2020.1727076.